Geschiedenis

We weten niet exact wanneer een nederzetting ontstond aan de oevers van de Poekebeek, al gaat die geschiedenis minstens terug tot de 12de eeuw. De eerste vermeldingen van ‘Poca’, de vroegere naam van Poeke, dateren uit het jaar 1139. Waar nu het kasteel prijkt, stond toen al een omwalde woning.

In 1382 speelde deze burcht een belangrijke rol in het conflict dat uitbrak tussen Lodewijk van Male, graaf van Vlaanderen, en de stad Gent. De Gentenaars namen het kasteel in. Datzelfde jaar sneuvelde Eulaard II van Poeke wanneer hij als hoofd van de grafelijke troepen op het Beverhoutsveld de opmars van de Gentse milities probeerde te stoppen.

In 1452 volgde een nieuwe Gentse opstand, deze keer tegen Filips de Goede, hertog van Bourgondië. De Gentenaars namen de burcht opnieuw in. Amper een jaar later kwam er een grote tegenaanval van de troepen van de hertog. Zij heroverden het kasteel. De Gentenaren die nog in de burcht aanwezig waren werden opgeknoopt. De burcht werd verwoest en zou niet worden heropgebouwd.

Het Kasteel van Poeke kende vervolgens een eeuw van verval. Het kasteel was in die periode in handen van verschillende eigenaars. In 1597 wordt het domein eigendom van Jean de Preudhomme uit Rijsel. Wanneer die enkele maanden later overlijdt, komt het domein onder de hoede van zijn zoon Jean-Baptist. Die begint stilaan aan de bouw van een nieuw kasteel, bovenop de restanten van de verwoeste burcht. Volgens oude kaarten in de geschiedenisboeken werd dat een zeshoekige waterburcht met ophaalbrug. Op de binnenplaats zou toen een donjon hebben gestaan, een versterkte woontoren.

Zo’n 150 jaar later volgen er zowel aan de binnen- als buitenkant van de waterburcht ingrijpende renovaties. Dat gebeurt onder het toeziend oog van Charles Florent, kleinzoon van Jean-Baptist de Preudhomme. Tussen 1748 en 1752 werden daarvoor maar liefst 300.000 bakstenen aangevoerd. Aan het einde van die ingreep zag het kasteel er helemaal anders uit. Hij liet de waterburcht ombouwen tot een U-vormig kasteel.
De voorgevel van het 18de-eeuwse bouwwerk werd uitgevoerd in Lodewijk XVde-stijl. De ingang was bereikbaar langs een brede stenen brug met smeedijzeren leuning. Op de hoeken vooraan stonden twee gebeeldhouwde sfinxen, achteraan twee leeuwensculpturen. In de U-vormige insprong lag een terras. Het kasteel zelf was omgeven door een park van ongeveer 75 hectare. Daar liet Charles Florent een klassieke Franse tuin aanleggen. Het kasteeldomein werd omgeven door een brede gracht.

In de zomer van 1872 veranderde het domein van Poeke van eigenaar. De toenmalige eigenaars Alfred en Isabelle de Preudhomme d’Hailly verkeerden in geldnood. Zij verkochten het kasteeldomein aan Victor Pycke de Peteghem, die net een grote geldsom had geërfd van zijn vader baron Pierre François Pycke de Peteghem. Een jaar later begon Victor grote en ingrijpende verbouwingswerken.

Het werd opnieuw een grondige transformatie, zowel aan de buiten- als binnenkant. Van het 18de-eeuwse kasteel bleven enkel het grondplan, de vier torens en enkele details over. Na 1875 waren er in Poeke nog nauwelijks elementen uit het verleden te zien. Ook het park werd onder handen genomen. Achter het kasteel werd de Franse tuin ingeruild voor een Engels exemplaar. Ook liet hij er een opvallende hondenkennel bouwen, die verwarmd werd door een bakoven. Victor Pycke de Peteghem was namelijk een gedreven jager. Wanneer de bouwwerken bijna voltooid zijn, overlijdt baron Victor.
Diens broer Amedée is nu de nieuwe kasteelheer. Hij laat de werken voltooien en laat ook nog een koetshuis en een ‘carburekot’ bouwen. In dat vierkante bijgebouw stond een installatie om carbuur te maken dat, via aangelegde leidingen onder de gracht en kasteel, het gehele kasteel voorzag van verlichting. Op verschillende plaatsen op de kasteelgevels vind je vandaag nog de initialen terug van Pycke de Peteghem en Victor Pycke.

De grote renovatie van de gebroeders Pycke, eind 19de eeuw, was meteen ook de laatste. Sindsdien gebeurden geen belangrijke aanpassingen meer aan het Kasteel van Poeke.

De erfgoedwaarde van het Kasteel van Poeke is zonneklaar. In 1943 wordt het kasteel geklasseerd als beschermd monument.

Wanneer barones en burgemeester Ines Pycke de Peteghem overlijdt in 1955, komt er een einde aan het tijdperk Pycke de Peteghem in het Kasteel van Poeke. Zij is kinderloos en heeft dus geen rechtstreekse erfgenamen. Het domein wordt geschonken aan de Zusters Apostolinnen van Wetteren. Die richten er een schoolkolonie in, de voorloper van wat we vandaag kennen als Duinen en Heide. De schoolkolonie wordt een opvangplek voor wezen en kinderen met een moeilijke thuissituatie. Helaas was het voor de zusters een te grote opdracht om het kasteeldomein goed te onderhouden.

Daardoor verandert het kasteel en omliggend park in 1977 opnieuw van eigenaar. De nieuwe fusiegemeente Aalter ontfermt zich erover. Het park wordt toegankelijk gesteld voor het grote publiek, het kasteel zelf blijft jarenlang leegstaan. Het doorstaat een periode van vandalisme en verval. In 1978 wordt het domein erkend als beschermd landschap.

In 1990 is het tijd geworden voor een nieuwe, grote renovatiecampagne. Het dak en de gevels van het kasteel worden hersteld, delen van de salons en zalen worden gerestaureerd. Een groot deel van de originele 19de-eeuwste uitstraling wordt zo weer in ere hersteld. Eind jaren 90 blaast Aalter het kasteel nieuw leven in. Het stadsbestuur organiseert er enkele evenementen en verhuurt het kasteel ook aan derden.

1 september 2021 is de eerste dag van de nieuwe toekomst van het Kasteel van Poeke. Toerisme Vlaanderen wordt eigenaar van het kasteel en het omliggende domein, in opdracht van de Vlaamse overheid. Het participatietraject naar de nieuwe toekomst voor deze brok erfgoed gaat van start.